Ama cok iyi biridir...
Middlesex'ten bahsedecektim, 'icimizdeki hermafrodit' diye basligini bile hazirlamistim ki roportaji okudum, denk geldi. (Bu arada Umut Ozkirimli ne kadar yaslanmis gormeyeli, bizim zamanimizda ilk defa derse sinavdan az evvel tesrif eden essekler ordusu onu ogrencilerle karistirirdi, oyle filinta gibi, genc bir adamdi, simdi kalinlasmis, 'hoca tipli' bisi olmus.)
"Turklukle ne bagdasmaz diye sorduk, ilk sirayi dinsiz olmak, ikinciligi Hristiyan ve Yahudi olmak aldi."
Ben ortaokuldayken Turkiye'de -yine- cok tuhaf seyler oluyordu. Tansu hanim Escada'larinin altina postallari cekmisti, dogu anadolu'nun hakimiydi. Her gun surulerle insanlar oluyordu 'ora'larda. Bizim evde Suku her gun 'ora'daki ogluna agliyordu, biz de diken uzerindeydik. Ote yandan bir takim Turk entelleri 'milliyetcilik' diyorlardi, 'yukselen bir trend artik'. Unal'in karisinin uc hilalli gelin taci, yok efendim Ercan Saatci'nin 'biz burdayiz gitmeyiz/ulkemizi bekleriz/ karsi cikan olursa/ diksin diksin' isimli muhtesem eseri, ayyildizli tenekeden kolyeleri takan Tarkan falan Iletisim tayfasinca 'irdeleniyor', Can Kozanoglu, Tanil Bora pazar gunleri 'hafif' makalelerle 'nezih' gazetelerden bizim gunumuzu senlendiriyordu. Milliyetcilik hayatimiza damardan girmisti, iligimize islemisti.
Etnisite uzerinde calismak populer birseydi, Tarih Vakfi lise ve ortaokul ogrencilerinin sozlu tarih calismasi yapmalarini, aile gecmislerini ogrenmelerini tesvik ediyordu. Benim 'cins' hocalarim bundan eksik kalir miydi? Kalmadilar tabii, biz de bulastik ucundan kiyisindan.
Engin Ardic'lik etmek istemezdim ama su cumleyi kurmadan duramayacagim: Bizim Turkler aile agaciyla falan ilgilenmezler. Konuyla en alakasi oldugunu idda edenler soylarini soplarini Abdulhamid'in ibrikcibasiligina veya Sultan Palamut'un sol tasagina vardirip rahatlar. Okumayi, yazmayi, arastirmayi neredeyse 'ar etmis' bir toplum oldugumuzdan midir, yazili kaynaklarin coguna harf devrimi sayesinde yabanci kalisimizdan midir, yoksa Cumhuriyet'in 'imtiyazsiz, sinifsiz, kaynasmis bir kitle yaratmak' ulkusunun korkunc basarisindan midir bilmiyorum, cok az Turk bilir mesela anneannesinin babasinin ailesinin nereli oldugunu, hatta ismini bile. Anadolu gibi 'herseye ragmen' bir mozaik icinde yasadigimiz icin az desersek her sulaleden bir yahudi, bir ermeni, bir rum cikar. Kimse kendi sulalesi, soyu sopuyla ilgili boyle bir 'suprizi' kaldiramayacak oldugundan sanirim, bunlari bilmeden yasar gider insanlarin cogu.
Acik soyleyeyim, ailede farkli dinlerden insanlar olunca, o ailenin 'daha az Turk' olarak algilandigini uzun zaman bilmiyordum ben, babannemin yahudi olmasinin benim pasaportumla, okulda ogrendigim siirlerle, milli guvenlik dersiyle ne alakasi vardi ki? Sisli Terakki'de bol miktarda 'karisik' ogrenci oldugundan mufredatin ermeni teroru, yok bizi bolmeye calisan rumlar,efendime soyleyeyim arkamizdan is ceviren yahudiler kisimlarinin hepsinin 'ustten gecildigini' soylemeye gerek yok. Yine de geriye donup baktigimda o kadar hassas zamanlarda hayret verici buluyorum hocalarimin emeklerini. Korku verici sekilde apolitik oldugumuz icin mi, dupeduz cahilligimizden midir, yoksa bu projelerin genelde okul idaresine ve velilere cok caktirilmamasindan midir nedir, kimse birbirini kesmeden, bicmeden bitirdik o seneyi. Ertesi sene okulda babasi Amerikali diye cocugun tekinin uzerine yuruyen, harac kesen, bunlari da Turkluge dayandirarak yapan 'cep ulkuculeri' tureyene kadar hersey cok ilginc bir okul projesinden ibaretti.
'Yahudidir ama olsun, cok iyi biridir' diye bir seyi ilk duydugumda kucuk dilimi yutuyordum. Sonra duymaya alistim 'Ermeni ama cok guvenilir', 'Aaa aynen Turk gibi adetleri varmis' laflarini. Turkiye'nin Istanbul'dan, eh hadi Izmir'den daha farkli yerlerinde bizim zenginlik, cokkulturluluk diye algiladigimiz seylerin 'az Turkluk' olarak algilanmasina alisamadim yine de. Ayni dili konusuyoruz, patlican yiyoruz, raki iciyoruz, 9/8lik el cirpiyoruz diye hepimiz Turkuz saniyordum ben. Ben kendimi ne kadar mainstream Turk- Musluman kabul edersem edeyim, sen oyle tam da 'bizden' sayilmazsin diyenlerin sesi benimkinden gur cikti. Bazen canimi yakti bu durum, bazen de butun o yahudi ama olsunlar, ermeni ama gorsen ne kadar iyi bir insanlar kafamda dizilip halay cektiler, ben bu durumla cok ama cok eglenmeye basladim.
Durumun tek tarafli olmamasi en eglenceli kismi: Evlendikten cok kisa bir zaman sonra kuafordeyim. Yan koltugumda babannemin adadan bir arkadasi bir madam oturuyor, manikur
yaptiriyor, benim de sacima fon cekiyor kuafor. Benimle ve yandaki teyzeyle konusuyor bir yandan. Koray'dan, Hollanda'ya yerlesecegimden falan bahsediyoruz. Teyze kacinilmaz olarak Koray'in nereli oldugunu soruyor, soyluyorum. Saskin saskin bakiyor yuzume, kuaforum durumu acikliyor, 'yaa iste gitti bir Turk ile evlendi' diye. Teyzem saskin, durumu kendince toparliyor: 'Aman kizim, iyi olsun, seni hos tutsun da bosver Turk olsun, onemli olan iyi insan olmasi.'
Kurtulus'a yeni tasindigim zamanlar, Siraselviler'den taksiye biniyorum, eve gidecegim. Kurtulus'a gidecegiz sofor bey diyorum, yola koyuluyoruz. Biraz zaman gecince sofor soruyor, 'uzun zamandir orada mi oturuyorsunuz?' diye, 'yok' diyorum, 'yeni tasindim'. Adam 'birsey soracam ama kusuruma bakmayin' diyor, buyurun, sorun diyorum. 'Orada' diyor, 'seyler yasiyormus, dogru mu?' 'Seyler', konu Kurtulus olunca pek cok sey olabilecegi icin (travestiler, gayler, cingelenler daha neler neler) anlayamadim diyorum, ne demek istediniz? Adam dayanamiyor, 'abla kusura bakma ama orada affedersin Ermeniler oturuyormus' diye. Gulmeden, morarmadan 'haa evet' diyorum, var bizim orda. Dayanamiyor adam, 'abla' diyor 'peki sen de sey misin?
Valla kardes, soruna tek kelimeyle cevap vermeyi ben de cok isterdim.
dedi küpkafa Deniz @ 11:22
Denizcim ne güzel anlatmışsın..Kimin ne kadar Türk olduğunun tartışılacağı ülkemizde,bu ayrımlara nasıl ve neden gidilir demek isterdim, ama ben her ne kadar Müslümanı Yahudisii Urumu benim için bir,herkes,hepimiz aynı kültürü yaşıyosak aynı vatandaysak yok aslında birbirimizden farkımız demek istesem de, senin babaanneciğinin arkadaşı Madam Teyze de gayri Müslüm vatandaşlarımızın olaya bakış açısını göstermiş işte..Benim de okulum nedeniyle çok Yahudi arkadaşım oldu,en yakın arkadaşlarım arasında olanı bile bana hiç bi zaman en yakın olmadı,hep bi duvarı vardı.Hoş bu ayrım, bu gerçek Türklük hadisesi sadece Müslümanlık,Yahudilik için değil,Müslümanlar arasındaki ayrımlarla da kafa karıştıran cinsten bence..Benim için Alevinin de bi farkı yok Sünninin de..Ama 3-4 sene önce dedemin odasında Hz Ali resmi görmem üzerine şaşırarak sormam ve biz Bektaşiyiz kızım dediğinde ne demek istediğini anlamaya çalışmam ve annemin yok öyle bişi,babamın da deden diyosa doğrudur cevaplarıyla iyice zora girdi..Bana da sorsalar kimsin sen nerelisin diye..Konyadan Selanik'e göçen oradan da Trakya'ya mübadele zamanı gönderilen ''bektaşi'' dedenin torunuyum der,kafam karışık cevabımı veririm:)Yunanım ulen belki de,noolcaktı?
Denizcim, yazinin ana temasindan kismen bagimsiz olarak yazdigin "yazili kaynaklarin coguna harf devrimi sayesinde yabanci kalisimizdan midir" sozune takildim ben. Su durumda kiyafet devrimiyle de bir gecede ciplak mi kalindi? Biraz fazla duz bir mantik bence bu.
Yesilerik'cim kastettigim sey suydu. Yazi devrimiyle biz, kultur hazinemizin uyuk bir kismina ulasamaz hale geldik. Osmanlica okumayi pek cogumuz bilmedigimiz icin dedelerimizin mektuplarini, mezartaslarini okuyamayan nesiller olarak yetistik. Bu da tarih bilincimizde, kulturumuzde ve kimligimizde degisimlere yol acti.
Elbette bir gecede olmadi bu yavas yavas, Cumhuriyetin yeni kimlik ve kultur politikasinin sonucu olarak gelisti ama buyuk dedelerin falan mektuplarini, gunluklerini rahatca okuyabilseydik muhtemelen kendimizle, Turklukle, kimlikle ilgili cok daha farkli goruslerimiz olurdu, diye dusunuyorum.
Seni okumayi sevdigimi soylemis miydim:) Ben de aslinda biz karisip gitmisiz birbirimize baksan genetik olarak Turk olan yoktur diye dusunmekteydim. Bilmem belki bu diger etnisiteler icin daha az gecerlidir, cunku sanirim bir toplumda azinlikta kalanlar birbirlerine daha sIkI tutunuyorlar. Ama bu noktada iki sey cikti karsima. Biri senin de anlattigin gibi her taraf icin karsindakini oteki gorme durumu. Annemler bu konuda gecenlerde bir ornek anlatmislardi. Kadinin biri bir ust sokaga gelin gitmis, o yuzden gelin gittigi yerde ondan yabanci gelin diye bahsederlermis.. Ikinci noktaysa soyle birsey: eger durum ilk ornekteki ve senin anlattiklarin gibiyse sonucta hepimizin sulalsinde varolmasi muhtemel etnisitelerden azinlikta kalanlari zaman icerisinde eriyip gitmis olmali. Yani aslinda kultur mozaigi olayi bir nevi cogunlugun potasina tek tuk girenleri eritmeye donusmus olabilir. Baskin kultur de daha cok topragin kulturu sanirim. Yani karisip giden bir miras.
Roportaj icin de tesekkur ederim.
Burayi kendi gunlugum haline donusturmeden yaziyi bitirecegim korkma:) Sunu da diyim gidicem: Yesilerik'in kaygisini anliyorum ama sonucta Deniz'in alfabe ve kultur/tarih bilinci iliskisi dogru gorunuyor. Zor bir durum ama yine de Turkiye'nin durumu. Geriye donup verilen karari tartismak degil bu, cunku o kararlar olmasaydi bugun biz burada olmazdik.
Deniz, kocaman bir yorum yazmıştım ama şu anda görünmüyor. Sen kaldırdıysan birşey diyemem de teknik bir arıza olduysa sinir olurum. Neyse umarım öyledir.
yazi, pek cok kisinin oldugu gibi benim de duygularima tercuman olmus... klavyene, beynine saglik!
kisa bir sure once, kasimpasa'da bir toprak sahada futbol oynayan tum afrikalilarin, civardaki vatandasin gozunde "arap" olduguna tanik oldum. kendi arap kimligini kime acikladiysa "hadi ordan!" tepkisiyle karsilasmis, etnisitesiyle bir cok arkadasinin kafasini karistirmis bir "beyaz" olarak diyecegim cok sey var bu konuda... ama su kadarini aktarayim: "kimlik" meselesinin en absurd yansimalarindan birine bu aksam istiklal'de yururken rastladim: g.saray meydaninda dosenen yeni taslarin uzerine tabela konmus; taslarin "Turk graniti" oldugu belirtiliyor iftiharla...
sen de yorum yaz
yorumlari kapat